Στωικές Μπουκίτσες ΙΙΙ
ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ – ΔΙΑΤΡΙΒΗ Δ΄
Πες μου το εξής: – Ποτέ δεν ερωτεύτηκες κανέναν; Ούτε μικρό κορίτσι, ούτε μικρό αγόρι, ούτε δούλο, ούτε ελεύθερο;
– Τι σχέση έχει λοιπόν αυτό, με το αν είσαι δούλος ή ελεύθερος;
– Ποτέ η ερωμένη δε σε πρόσταξε να κάνεις κάτι που δεν ήθελες; Ποτέ σου δεν κολάκεψες το μικρό σου δούλο; Ποτέ σου δεν του φίλησες τα πόδια; Κι όμως, αν κάποιος σ’ εξαναγκάσει του Καίσαρα να φιλήσεις τα πόδια, θα το θεωρήσεις προσβολή και κατάχρηση τυραννικής εξουσίας. Τι άλλο λοιπόν είναι η δουλεία; Μήπως ποτέ δεν πήγες νύχτα εκεί που δεν ήθελες; Δεν ξόδεψες περισσότερα απ’ όσα ήθελες; Δεν είπες πράγματα θρηνώντας και στενάζοντας, δεν ανέχτηκες να σε λοιδορούν και να σε διώχνουν;
…………………………………………………………………
Γιατί, πριν αφέντες μας είναι οι καταστάσεις, κι εκείνες είναι πολλές. Γι’ αυτό, κι αυτοί που έχουν στην εξουσία τους κάποια από αυτές, είναι αναγκαστικά αφέντες μας- μια που κανένας δε φοβάται τον ίδιο τον Καίσαρα, αλλά το θάνατο, την εξορία, την αφαίρεση της περιουσίας, τη φυλακή, τον εξευτελισμό. Ούτε αγαπά κανένας τον Καίσαρα, εκτός και αν, τρόπον τινά, αξίζει πολλά, αλλά αγαπούμε τον πλούτο, το αξίωμα του δημάρχου, το αξίωμα του στρατηγού, το αξίωμα του συμβούλου. Αν αγαπούμε και μισούμε και φοβούμαστε αυτά τα πράγματα, αναγκαστικά, αυτοί που τα έχουν στην εξουσία τους, είναι αφέντες μας. Γι’ αυτό και τους προσκυνούμε σαν θεούς- γιατί θεωρούμε ότι, αυτό που έχει εξουσία για τη μέγιστη ωφέλεια, είναι θείο. Και μετα συνεχίζουμε λανθασμένα με την εξής πρόταση: «αυτός έχει την εξουσία για τη μέγιστη ωφέλεια». Αναγκαστικά, και το συμπέρασμα από αυτές τις προτάσεις, θα συναχθεί λανθασμένα.
ΣΤΩΙΚΕΣ ΜΠΟΥΚΙΤΣΕΣ ΙΙ
ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Β΄, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΖΗΤΡΟΣ
Αν, στη θέα των εξωτερικών πραγμάτων μένεις με το στόμα ανοικτό, αναγκαστικά θα κυλιέσαι πάνω κάτω, σύμφωνα με το θέλημα του κυρίου. Ποιος είναι αυτός, λοιπόν, ο κύριος; Αυτός που εξουσιάζει τα πράγματα που επιδιώκεις με ζήλο, ή που αποστρέφεσαι.
Τα υλικά πράγματα είναι αδιάφορα αλλά η χρήση τους δεν είναι αδιάφορη…..Έτσι λοιπόν στην ζωή, το κυριότερο καθήκον είναι το εξής: να ξεχωρίζεις τα πράγματα, να τα διακρίνεις και να λες: «Τα εξωτερικά δεν εξαρτώνται από μένα. Η βούληση εξαρτάται από μένα. Που θα αναζητήσω το καλό και το κακό; Μέσα μου, σ’ αυτά που είναι δικά μου» Από τα ξένα, όμως, τίποτα μην πεις ποτέ ότι είναι καλό ούτε κακό, ούτε ωφέλεια, ούτε ζημία ούτε τίποτα άλλο από αυτά.
Τι είσαι; Άνθρωπος. Αν βλέπεις τον ευατό σου ως κάτι ανεξάρτητο, πρέπει, σύμφωνα με τη φύση, να ζήσεις μέχρι τα γηρατειά, να πλουτίσεις και να είσαι υγιής. Αν, όμως τον βλέπεις ως μέρος κάποιου όλου, εκείνο το όλο επιτάσσει τη μια να αρρωστήσεις, την άλλη να ταξιδέψεις στη θάλασσα και να κινδυνέψεις, την άλλη να βρεθείς στην ανάγκη και να πεθάνεις πριν την ώρα σου. Γιατί λοιπόν δυσανασχετείς;………………«Τώρα λοιπόν εγώ πρέπει να δικαστώ;», Τώρα, λοιπόν, άλλος πρέπει να έχει πυρετό, άλλος να ταξιδεύει με πλοίο, άλλος να πεθάνει, άλλος να καταδικαστεί……….Καθήκον σου λοιπόν είναι να έρθεις και να πεις αυτά που πρέπει, να τακτοποιήσεις τις υποθέσεις όπως αρμόζει. Τότε, εκείνος λέει: «Σε κρίνω ένοχο». «Καλά έκανες. Εγώ έκανα το καθήκον μου, αν έκανες και συ το δικό σου, θα το δεις ο ίδιος». Γιατί και ο δικαστής διατρέχει κάποιο κίνδυνο, μην το ξεχνάς.
Ποιες περιστάσεις άνθρωπε; Αν ονομάζεις όσα σε περικυκλώνουν περιστάσεις, τότε όλα είναι περιστάσεις. Αν όμως ονομάζεις έτσι τα δύσκολα πράγματα, ποια η δυσκολία υπάρχει στο να καταστραφεί αυτό που έχει γεννηθεί; Αυτό που καταστρέφει είναι ή το μαχαίρι ή ο τροχός ή η θάλασσα ή το κεραμίδι ή ο τύραννος. Τι σε ενδιαφέρει από ποιο δρόμο θα κατέβεις στον Άδη; Όλοι είναι ίσοι. ……….«Κινδυνεύω το κεφάλι μου όταν είμαι κοντά στον Καίσαρα». Εγώ όμως που κατοικώ στη Νικόπολη, όπου γίνονται πολλοί σεισμοί, δεν κινδυνεύω; Και εσύ ο ίδιος όταν διαπλέεις την Αδριατική, τι διακινδυνεύεις; Όχι το κεφάλι σου;
Τα ανεξάρτητα από τη βούληση μου δεν έχουν καμιά σημασία για μένα.
Στωικές Μπουκίτσες
ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ, ΔΙΑΤΡΙΒΗ Α΄
Αν πρέπει να πεθάνω αμέσως, πεθαίνω. Κι αν πρέπει να πεθάνω μετά από λίγο, τώρα γευματίζω, αφού ήρθε η ώρα για το γεύμα, και μετά πεθαίνω.
Για το λογικό ζώο το μόνο ανυπόφορο πράγμα είναι το παράλογο, ενώ το εύλογο είναι ανεκτό.
Σκέψου μόνο πόσο πουλάς τη βούληση σου. Άνθρωπε, αν δεν μπορείς να κάνεις τίποτα άλλο μη την πουλάς φθηνά.
“Εμπρός, λοιπόν, Επίκτητε ξυρίσου. Αν είμαι φιλόσοφος, λέω “δεν ξυρίζομαι”. “Εγώ όμως θα σου κόψω τον λαιμό.” Αν είναι να αισθανθείς καλύτερα, κόψτον.”
Ο Θρασέας συνήθιζε να λέει: “Προτιμώ να με σκοτώσουν σήμερα παρά να εξοριστώ αύριο”. Τι του είπε, λοιπόν, ο Ρούφος; “Αν επιλέγεις τον θάνατο ως τη βαρύτερη δυστυχία, τι ανόητη επιλογή! Αν, όμως, ως την ελαφρύτερη, ποιος σου έχει δώσει δικαίωμα να επιλέγεις; Δεν θέλεις να είσαι ικανοποιημένος με ότι σου έχει δοθεί;”
Αυτά κατάλαβε και ο Πρίσκος ο Ελουίδιος και όταν τα κατάλαβε, έπραξε. Όταν ο Βεσπασιανός του έστειλε μήνυμα να μην πάει στη Σύγκλητο, απάντησε: “Είναι στο χέρι σου να μη μ’ αφήσεις να ΄μαι συγκλητικός” – “Πήγαινε αλλά όταν μπεις μέσα μη μιλήσεις”, “Μη με ρωτάς και δεν θα μιλήσω”, “Πρέπει όμως να σε ρωτήσω”, “Και εγώ θα πω αυτό που μου φαίνεται δίκαιο”, “Αν το πεις όμως θα σε σκοτώσω”, “Πότε λοιπόν, σου είπα ότι είμαι αθάνατος; Και εσύ θα κάνεις το δικό σου και εγώ το δικό μου. Δική σου υπόθεση είναι να με εξορίσεις, ενώ δική μου είναι να φύγω χωρίς να λυπάμαι. Δική σου υπόθεση είναι να με σκοτώσεις, ενώ δική μου είναι πεθάνω χωρίς να τρέμω.”
Ο Επίκουρος για τη φτώχεια
– Αν ζήσεις σύμφωνα με τη φύση, δε θα’ σαι ποτέ φτωχός. Αν ακολουθήσεις τις δοξασίες, ποτέ δεν θα γίνεις πλούσιος.
– Φτωχός δεν είναι αυτός που έχει λίγα αλλά αυτός που λαχταρά περισσότερα.
– Η αυτάρκεια είναι το μεγαλύτερο από τα πλούτη. (ΠΛΟΥΣΙΟΤΑΤΟΝ ΑΥΤΑΡΚΕΙΑ ΠΑΝΤΩΝ)
– Αυτός που δεν ικανοποιείται με λίγα δεν ικανοποιείται με τίποτα. (Ω ΟΛΙΓΟΝ ΟΥΧ ΙΚΑΝΟΝ, ΑΛΛΑ ΤΟΥΤΩ ΓΕ ΟΥΔΕ ΙΚΑΝΟΝ)
– Από την απάνθρωπη δραστηριότητα συσσωρεύονται μεγάλα πλούτη αλλά η ζωή γίνεται τρισάθλια. (ΕΞ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΘΗΡΙΩΔΟΥΣ ΟΥΣΙΑΣ ΜΕΝ ΠΛΗΘΟΣ ΣΥΣΣΩΡΕΥΕΤΑΙ, ΒΙΟΣ ΔΕ ΤΑΛΑΙΠΩΡΟΣ ΣΥΝΙΣΤΑΤΑΙ)
Παπα-Πλούταρχος κατά Επικούρειων ΙΙΙ
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ – ΠΡΟΣ ΚΩΛΩΤΗΝ 1125Ε – Εκδ. ΚΑΚΤΟΣ
ΚΕΙΜΕΝΟ:
εύροις δ’ αν επιών πόλεις ατείχιστους, αγράμματους, αβασίλευτους, αοίκους, αχρημάτους, νομίσματος μή δεομενας, απείρους θεάτρων και γυμνασίων, ανίερου δε πόλεως και αθέου, μη χρωμένης ευχαίς μηδ’ όρκοις μηδέ μαντείαις μηδέ θυσίαις επ’ αγαθοίς μηδ’ αποτροπαίς κακών ουδείς έστιν ουδ’ εσται γεγονώς θεατής. αλλά πόλις αν μοι δοκεί μάλλον εδάφους χωρίς η πολιτεία της περί θεών δόξης υφαιρεθείσης παντάπασι σύστασιν λαβείν ή λαβούσα τηρήσαι. τούτο μέντοι το συνεκτικόν απάσης κοινωνίας και νομοθεσίας έρεισμα και βάθρον ου κύκλω περιιόντες ουδέ κρύφα και δι’ αινιγμάτων, αλλά τήν πρώτην των κυριωτάτων δοξών προσβαλόντες ευθύς ανατρέπουσιν.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Στις περιπλανήσεις σου μπορεί να συναντήσεις πόλεις ατείχιστες, χωρίς γραφή, χωρίς βασιλιάδες, χωρίς σπίτια, χωρίς ιδιοκτησίες, που δεν χρειάζονται νόμισμα, που δεν γνωρίζουν θέατρα και γυμναστήρια. Πόλη όμως χωρίς ιερά και θεούς, που δεν καταφεύγει σε προσευχές, όρκους, μαντείες, θυσίες για την απόκτηση των αγαθών ούτε για την αποτροπή των κακών, δεν υπήρξε ποτέ κάνεις που να είδε ούτε θα υπάρξει ποτέ. Αντίθετα, μου φαίνεται πως περισσότερο μπορεί μια πόλη χωρίς έδαφος να λάβει σύσταση και, αφού τη λάβει, να τη διατηρήσει παρά πολίτευμα, αν υποσκαφθεί η αντίληψη για τους θεούς. Τούτο λοιπόν το βάθρο και έρεισμα, που συνέχει κάθε κοινωνία και νομοθεσία, ανατρέπουν (οι Επικούρειοι), όχι κάνοντας κύκλους ούτε κρυφά και με αινίγματα, αλλά ρίχνοντας καταπάνω του την πρώτη από τις πιο κύριες δόξες τους*.
* ΕΠΙΚΟΥΡΟΥ, ΚΥΡΙΑΙ ΔΟΞΑΙ Ι: «Το μακάριο και άφθαρτο ον ούτε το ίδιο γνωρίζει ενοχλήσεις ούτε σε άλλο προξενεί ενοχλήσεις, οπότε δεν επηρεάζεται από θυμούς ούτε από ευχαριστίες.
59ο Απόσπ: Το Ατομικό Κενό Ως Υπαρκτή Υλική Οντότητα
ΚΕΙΜΕΝΟ:
Σχόλ. στα Μετά τα Φυσικά 985b6, Brandis (cod. Reg.): οι περί Λεύκιππον και Δημόκριτον στοιχεία των όντων το κενόν και το πλήρες τιθέμενοι, και πλήρες μεν λέγοντες τας ατόμους τας διαφέρουσας αλλήλων τω σχήματι, ας δη και ατόμους ώς ναστάς και αδιαιρέτους ωνόμαζον, κενόν δε τον εν τω παντί αέρα, εν ω αύται, ως εκείνοι εδόξαζον, φέρονται.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
«Οι οπαδοί του Λεύκιππου και του Δημόκριτου θέτουν ως στοιχεία των όντων το κενό και το πλήρες. Αποκαλούν πλήρες τα άτομα, τα οποία διαφέρουν μεταξύ τους ως προς το σχήμα. Τα άτομα τα αποκαλούν άτομα, επειδή τα θεωρούν στερεά και αδιαίρετα. Κενό αποκαλούσαν τον αέρα του σύμπαντος. Μέσα στο κενό κινούνται τα άτομα, όπως πίστευαν εκείνοι».
ΚΕΙΜΕΝΟ:
(DK 68 Α37) Σιμπλ., Εις το Περί ουρανού: ολίγα δε εκ των Αριστοτέλους περί Δημοκρίτου παραγραφέντα δηλώσει την των ανδρών εκείνων διάνοιαν. Δημόκριτος ηγείται την των αιδίων φυσιν είναι μικράς ουσίας πλήθος απείρους, ταύταις δε τόπον άλλον υποτίθησιν άπειρον τω μεγεθεί προσαγορεύει δε τον μεν τόπον τοίσδε τοις ονόμασι τω τε κενώ καϊ τω ουδενί και τω απείρω, των δε ουσιών εκάστην τω τε δεν και τω ναστώ και τω οντι.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
«Κάποιες λίγες περικοπές από το σύγγραμμα του Αριστοτέλη Περί Δημοκρίτου θα μας φανερώσουν τη σκέψη εκείνων των αντρών. Ο Δημόκριτος θεωρεί ότι η φύση των αιωνίων πραγμάτων είναι μικρές οντότητες άπειρες στο πλήθος. Για χάρη τους υποθέτει, επιπλέον, την ύπαρξη ενός ξεχωριστού χώρου, άπειρου στο μέγεθος. Το χώρο αυτό των αποκαλεί με τους όρους κενό, ουδέν, άπειρο. Σε κάθε μια από τις οντότητες (=άτομα) δίνει τα ονόματα δεν, ναστόν, ον».
ΚΕΙΜΕΝΟ:
(DK 67 A6)
Αριστοτ., Μετά τα Φυσικά 985b4: Λεύκιππος δε και ο εταίρος αυτού Δημόκριτος στοιχεία μεν το πλήρες και το κενόν είναι φασι, λέγοντες το μεν ον το δε μη ον, τούτων δε το μεν πλήρες και στερεόν το ον, το δε κενόν το μη ον διό και ουθέν μάλλον το ον του μη οντος ειναί φασιν, ότι ουδέ του κενού το σώμα, αιτία δε των όντων ταύτα ως ύλην. και καθάπερ οι εν ποιούντες την υποκειμένην ουσίαν ταλλα τοις πάθεσιν αυτής γεννώσι, το μανόν και το πυκνόν αρχάς τιθέμενοι των παθημάτων, τον αυτόν τρόπον και ούτοι τάς διαφοράς αίτιας των άλλων είναι φασιν.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
«Ο Λεύκιππος και ο φίλος του ο Δημόκριτος ισχυρίζονται ότι στοιχεία είναι το πλήρες και το κενό, και αποκαλούν το ένα ον, ενώ το άλλο μη ον. Κι από αυτά ον είναι το πλήρες και στερεό, ενώ μη ον το κενό και αραιό. Ως εκ τούτου ισχυρίζονται ότι το ον δεν υπάρχει περισσότερο από το μη ον, ακριβώς επειδή και το υλικό στοιχείο δεν υπάρχει περισσότερο από το κενό. Και τα δύο αυτά αποτελούν, ως υλικά (κατασκευής), την αιτία όσων υπάρχουν. Όπως ακριβώς αυτοί, οι οποίοι παραδέχονται ότι η υποκείμενη ουσία είναι μία και αποδίδουν την ύπαρξη των υπόλοιπων πραγμάτων στις μεταβολές αυτής της ουσίας, θέτοντας ως αρχές των μεταβολών το αραιό και το πυκνό, έτσι και ο Δημόκριτος με το Λεύκιππο θεωρούν κι αυτοί κατά τον ίδιο τρόπο τις διαφορές ως αιτίες των άλλων πραγμάτων».
57o Απόσπ. Η κλεψιμέϊκη “πλατωνική” Θεωρία των Ιδεών
Στο κέντρο της πλατωνικής μεταφυσικής (και από τότε κάθε μεταφυσικής) βρίσκεται η παρανοϊκή Θεωρία των Ιδεών. Στην πραγματικότητα η έννοια της “Ιδέας” στην αρχαία επιστημονική φιλοσοφία των προσωκρατικών φιλοσόφων είναι μια βαθιά ενιστική και υλιστική έννοια. Ο Πλάτωνας έκλεψε και διέστρεψε για άλλη μια φορά τους προσωκρατικούς φτιάχνοντας αφηρημένους παρανοϊκούς κόσμους στους οποίους κατοικούν μαζί με το Καλό και το Όμορφο, τους Αριθμούς και τα Γεωμετρικά Σχήματα, και όλες οι οντότητες της μεταφυσικής.
Την πιο εμπεριστατωμένη επιστημονική μελέτη της έννοιας της “Ιδέας” είχε κάνει ο Δημόκριτος με επιρροές από έργα του Πυθαγόρα και των Ελεατών. Ο Δημόκριτος είχε γράψει ολόκληρο φυσικόμαθηματικό βιβλιο “Περί Ιδεών”.
Ακολουθούν τα αποσπάσματα από το βιβλίο των DIELS-KRANZ εκδ. Παπαδήμα
ΚΕΙΜΕΝΟ:
Πβ. [ΚΛΗΜΗΣ],52 De recognition VIII 15 [Dox. Gr. 250 de principiis]: Democritus ideas.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
(Τις αρχές τις ονομάζει) Ιδέες ό Δημόκριτος.
ΚΕΙΜΕΝΟ:
ΗΣΥΧΙΟΣ DKB141, Ιδέα: η ομοιότης, μορφή, είδος. Και το ελάχιστον σώμα
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Ιδέα: Η ομοιότητα, η μορφή, το είδος και το ελάχιστο σώμα (το άτομο)
ΚΕΙΜΕΝΟ:
57a. ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, Προς Κωλώτην 8, 1110 F: τι γαρ λέγει Δημόκριτος; ουσίας άπειρους το πλήθος ατόμους τε καδιαφόρους, ετι δ’ αποίους και απαθείς εν τω κενω φέρεσθαι διεσπαρμένας. όταν δε πελάσωσιν αλλήλαις ή συμπέσωσιν ή περιπλακώσι, φαίνεσθαι των αθροιζόμενων το μεν ύδωρ το δε πυρ το δε φυτόν το δ’ άνθρωπον. είναι δε πάντα τας ατόμους ιδέας υπ’ αυτού καλουμένας, έτερον δε μηδέν. εκ μεν γαρ του μη όντος ουκ είναι γένεσιν, εκ δε των όντων μηδέν αν γενέσθαι τω μήτε πάσχειν μήτε μεταβάλλειν τας ατόμους υπό στερρότητος. Όθεν ούτε χρόαν εξ άχρώστων ούτε φύσιν ή ψυχήν εξ αποίων και <άπαθών> υπάρχειν.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Τι λέει, λοιπόν, ο Δημόκριτος; {Λέει) ότι υπάρχουν σώματα άπειρα ως προς το πλήθος τους, αδιαίρετα και χωρίς διαφορές, και επιπλέον δεν έχουν ποιόν και είναι αμετάβλητα, τα οποία κινούνται διάσπαρτα μέσα στο κενό. άλλα όταν πλησιάσει το ένα το άλλο ή συμπέσουν ή συμπλακούν, από το άθροισμα τους προκύπτει άλλοτε νερό άλλοτε πυρ, άλλοτε φυτό και άλλοτε άνθρωπος. Όλα είναι αυτά που ο ίδιος ονομάζει «άτμητες μορφές» και τίποτε άλλο. διότι από αυτό που δεν υπάρχει (το μη όν) δεν γεννιέται τίποτε, ενώ από τα όντα κανένα δεν θα μπορούσε να γεννηθεί, διότι τα άτομα λόγω της στερεότητας τους ούτε παθαίνουν κάτι ούτε μεταβάλλονται. Έτσι ότι δεν προκύπτει χρώμα από τα πράγματα χωρίς χρώμα ούτε φύση ή ψυχή από εκείνα τα σώματα που δεν έχουν ποιόν και <δέν μεταβάλλονται>
Όπως φαίνεται από τα παραπάνω οι δημοκρίτειες “Ιδέες” σχετίζονται με κάποιον φυσικομηχανικό τρόπο με τα άτομα δηλαδή τις ύστατες υλικές αρχές των όντων.
Από ένα άλλο απόσπασμα του Δημόκριτου
ΔΙΝΟΝ ΑΠΟ ΤΟΥ ΠΑΝΤΟΣ ΑΠΟΚΡΙΘΗΝΑΙ ΠΑΝΤΟΙΩΝ ΙΔΕΩΝ
Από το σύμπαν ξεχώρισε ένας στρόβιλος που αποτελούνταν από όλων των ειδών τις μορφές.
προκύπτει ότι η σχέση των ατόμων ιδεών με τις μορφές είναι εξελικτική και άτομα και μορφές συνδέονται φυσικά και υλικά. Ο πονηρός Πλάτωνας είδε ότι ότι η υπόθεση έχει ψωμί και με διαστροφικό τρόπο έκανε τις “Ιδέες” άυλες ενώ παράλληλα τις διαχώρισε από το Εν υλικό Ον. Η μορφή στον Πλάτωνα αποκτά αυτόνομη ύπαρξη χωρίς ύλη. Αυτός είναι ο σκληρός πυρήνας της παρανοϊκής μεταφυσικής του Πλάτωνα και κάθε θρησκευτικής μεταφυσικής που θεμελίωσε τις ανοησίες της σε τέτοιες αρχές. Φυσικά ο ίδιος ο Πλάτωνας αλλά και οι θρησκείες τις οποίες ταΐσε με μεταφυσικό πίτουρο, φρόντισαν όλοι να εξαφανίσουν τα επιστημονικά έργα του Δημόκριτου.
Ακολουθεί και ένα απόσπασμα από το βιβλίο “ΠΛΑΤΩΝ”, του ABEL JEANNIERE, εκδ. ΠΑΠΑΔΗΜΑ
ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΥ ΣΗΜΑΙΝΟΥΝ ΤΙΣ «ΙΔΕΕΣ»
Συνήθως αποδίδομε την αρχαία ελληνική λέξη “είδος” με τη λέξη μορφή και την αρχαία ελληνική λέξη «ιδέα» πάλι με τη λέξη ιδέα. Και πραγματικά μερικές φορές η απόδοση αυτή είναι σωστή. Στην πραγματικότητα η αρχαία ελληνική λέξη “είδος” σημαίνει την εξωτερική όψη ενός πράγματος. Στο “Συμπόσιο” ο Αλκιβιάδης λέει πως ο Σωκράτης έχει το είδος, δηλαδή τη φάτσα ενός Σιληνού.
Πραγματικά, θα λέγαμε πως με την πλακουτσωτή του μύτη και με τα γουρλωτά του μάτια έχει φάτσα Σιληνού. Και αυτή είναι η αρχική σημασία της λέξης «είδος». «Είδος» σημαίνει ακόμα γεωμετρικό σχήμα. Υπάρχουν τρία «είδη» γωνιών. Τελικά ο Πλάτων θα δώσει πλατύτερο νόημα στη λέξη «είδος» θα σημαίνει αυτό που φαίνεται,όποιος κι αν είναι ο τρόπος εμφάνισης. Και η πραγματικότητα, η «ουσία», μπορεί να πάρει μια νοητή όψη, που λέγεται τότε κι αυτή «είδος», που μπορεί να μεταφραστεί μορφή ή ιδέα. Η λέξη «ιδέα» δεν έχει εντελώς το ίδιο νόημα. Φανερώνει μια πραγματικότητα χωρίς όρια ορατά, ή που να μπορούν να παρασταθούν με υλική μορφή. Παράδειγμα η μαθηματική ιδέα του περιττού. Ο αριθμός τρία είναι ένα «είδος», ενώ ο περιττός είναι μια «ιδέα». Αλλά και η φυχή, που δεν έχει όρια ορατά και ορισμένα είναι μια ιδέα. Αυτές οι λεξιλογικές παρατηρήσεις είναι σημαντικές, έστω και μόνο για να δείξουν τον κίνδυνο που υπάρχει να αντικατασταθεί ο στοχασμός του Πλάτωνα για τη γλώσσα και τη γνώση με μια «θεωρία των ιδεών», ενώ η λέξη ιδέα, με το νόημα που παίρνει μέσα στη φράση αυτή, δεν υπάρχει στον Πλάτωνα. Στην αντίληψη του νοητού πρόκειται ασφαλώς για «νοητά είδη», γι’αυτό που εμείς ονομάζομε «ιδέες». Είναι, λοιπόν, φυσιολογικό και νόμιμο να χρησιμοποιούμε τη λέξη ιδέα στην περίπτωση αυτή, χωρίς όμως και να την κάνομε γελοιογραφία γράφοντας την συστηματικά με γιώτα κεφαλαίο. Και να μην ξεχνούμε πως η λέξη «ιδέα» σήμερα δε φανερώνει μια νοητική κατάσταση, αλλά ό,τι από την πραγματικότητα μας παρουσιάζεται μέσα στη γλώσσα.
56ο Απόσπασμα: Τους θεούς ξεφτυλίζουν οι πιστοί όχι οι φιλόσοφοι
Ένα εκπληκτικής επικούρειας ορθολογικής και φιλοσοφικής καθαρότητας απόσπασμα, από ένα πραγματικά σπάνιο βιβλίο, την Μεγάλη Επιγραφή του Διογένη στα Οινόανδα. Ο επικούρειος Διογένης λέει ότι οι πιστοί, ο Όμηρος και οι αγαλματοποιοί ξεφτυλίζουν αληθινά τους θεούς και όχι οι επικούρειοι οι οποίοι έχουν πραγματικά ορθολογικά επιχειρήματα για την πραγματική φύση τους. Σύγκρινετε τους τότε πιστούς με τους σημερινούς που εμπορεύονται “θαυματουργές” εικόνες, λείψανα, “τίμια” ξύλα και τα άλλα “θεικά” αντικείμενα. Ενδιαφέρον το σχόλιο για τον Διαγόρα τον Μήλιο, έναν γνωστό και δηλωμένο άθεο της αρχαιότητας για την ορθολογική προέλευση της αθέιας του οποίου , μάλλον έχει αμφιβολίες ο Διογένης.
ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΟΙΝΟΑΝΔΕΑΣ – «Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΓΡΑΦΗ» – ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΘΥΡΑΘΕΝ- ΜΕΡΟΣ 1ο: ΦΥΣΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ -16
[…] και τους καλύτερους ανθρώπους τους κατατρέχουν ως άθεους. Γι’ αυτό θα ξεκαθαρίσω ότι δεν είμαστε εμείς που βγάλαμε από τη μέση τους θεούς, αλλά άλλοι.Ο Διαγόρας ο Μήλιος, με άλλους ομοϊδεάτες του, υποστήριξε ανοιχτά και με τρόπο μαχητικό ότι δεν υπάρχουν θεοί” ο Πρωταγόρας ο Αβδηρίτης ουσιαστικά πρέσβευε τα ίδια με τον Διαγόρα, όμως χρησιμοποίησε λόγια διαφορετικά για να μη φανεί πολύ αυθάδης. Είπε δηλαδή ότι δεν ήξερε αν υπάρχουν θεοί, πράγμα που είναι το ίδιο με το να λες ότι ξέρεις πως δεν υπάρχουν. Γιατί αν στην πρώτη του φράση αντιπαρέθετε και ένα «δεν είμαι βέβαιος ότι δεν υπάρχουν», αυτό θα απάλυνε την εντύπωση ότι εκμηδενίζει τελείως τους θεούς” όμως είπε «δεν ξέρω αν υπάρχουν» κι όχι «δεν ξέρω αν δεν υπάρχουν», κάνοντας έτσι ακριβώς ό,τι και ο Δ[ιαγόρας], που ακούραστος δεν έπαυε να επαναλαμβάνει το «δεν ξέρω αν υπάρχουν». [Η θέση που εξέφρασε], όπως είπα χει την ίδια δύναμη [με του Διαγόρα]…
[…ο Όμηρος] που λέει για τους θεούς κάθε λογής [ανοησίες;] παρουσιάζοντας τους, άλλους ως μοιχούς, άλλους κουτσούς, άλλους κλέφτες, […και βάζει τους γλύπτες να φτιάχνουν αγάλματα θεών ανάρμοστα …] που ρίχνουν με τόξα, και να μας τους εμφανίζουν όπως τον Ηρακλή ο Όμηρος, άλλους υπό την προστασία άγριων θηρίων, άλλους να ‘ναι οργισμένοι με τους ευτυχισμένους ανθρώπους -όπως η Νέμεσις, σύμφωνα με τη λαϊκή αντίληψη. Ενώ θα ‘πρεπε τα αγάλματα των θεών να τα φτιάχνουμε χαρούμενα και χαμογελαστά για να τους ανταποδίδουμε το χαμόγελο κι όχι να τους φοβόμαστε. Τι λέτε λοιπόν εσείς; Ας αποδίδουμε με σωστό τρόπο το σεβασμό προς τους θεούς, είτε σε δημόσιες εορτές είτε σε μη καθιερωμένες, και δημόσια και (κατ’ ιδίαν)…
[Ποιος θεός θα έκανε ποτέ την σκέψη] ότι του χρειάζεται μία πολιτεία και συμπολίτες; Εξάλλου, είναι και γελοίο, ενώ είναι θεός να αναζητά συμπολίτες ανάμεσα στους ανθρώπους. Κι ακόμη: αν δημιούργησε τον κόσμο για να τον έχει ως πολιτεία του και τόπο διαμονής, θέλω να μάθω πού ζούσε προηγουμένως, προτού γίνει ο κόσμος. Γιατί μες στις θεωρίες τους δεν βρίσκω μιαν απάντηση, αφού ισχυρίζονται ότι ο κόσμος είναι ένας. Προφανώς, σε όλο εκείνο το αχανές χρονικό διάστημα, ο θεός τους -δεν λέω «ο θεός»- ήταν άπολις και δίχως σπίτι και, σαν κακομοίρης άνθρωπος, έρημος τριγυρνούσε δεν ξέρω πού, δίχως πόλη και συμπολίτες.Αν πιστέψουμε λοιπόν ότι η θεία αυτή φύσις δημιούργησε τα πράγματα για χάρη του εαυτού της, τα πάντα χάνουν το λογικό τους νόημα. Αν πάλι πιστέψουμε ότι τα δημιούργησε για χάρη των ανθρώπων, φτάνουμε σε ακόμα μεγαλύτερο παραλογισμό.
Ας χωρίσουμε τον λόγο μας στα δύο: στον κόσμο και στους ίδιους τους ανθρώπους. Κι ας μιλήσουμε πρώτα για τον κόσμο. Αν πράγματι τα πάντα στον κόσμο είναι κατάλληλα δημιουργημένα για χάρη των ανθρώπων και δεν τους αντιτίθενται πουθενά, τότε πραγματικά ζούμε ως πλάσματα φτιαγμένα από το θεό. Θα πρέπει όμως πρώτα να συμφωνήσουμε ότι […]
55ο Απόσπασμα: Το Μανιφέστο του Αρχαίου Ελληνικού Ορθολογισμού
Για όσους ισχυρίζονται ότι στην αρχαία Ελλάδα δεν υπήρχαν Ορθολογιστές και Θετικιστές. Η “όλη πραγματεία” που αναφέρει προς το τέλος, είναι το κατεστραμμένο και χαμένο, 36 τόμων, έργο του Επίκουρου “ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ”. Το ποιοι το καταστρέψανε γιατί δεν θα ήθελαν να υπάρχει έναν τέτοιο επιστημονικό και φιλοσοφικό έργο, προκύπτει άβιαστα από το κείμενο.
ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΑΠΑΝΤΑ – ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΚΤΟΣ: «ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΗΡΟΔΟΤΟΝ» 78-83
KEIMENO:
Και μην και την υπέρ των κυριωτάτων αιτίαν εξακριβώσαι φυσιολογίας έργον είναι δει νομίζειν, και το μακάριον εν τη περί μετεώρων γνώσει ενταύθα πεπτωκέναι και εν τω τίνες φύσεις αι θεωρούμεναι κατά τα μετέωρα ταυτί, και όσα συγγενή προς την εις τούτο ακρίβειαν. έτι τε ου το πλεοναχώς εν τοις τοιούτοις είναι και το ενδεχόμενον και άλλως πως έχειν, αλλ’ απλώς μη είναι εν αφθάρτω και μακαρία φύσει των διάκρισιν υποβαλλόντων ή τάραχον μηθέν. Και τούτο καταλαβείν τη διανοία έστιν απλώς είναι. το δ’ εν τη ιστορία πεπτωκός της δύσεως και ανατολής και τροπής και εκλείψεως και όσα συγγενή τούτοις μηθέν έτι προς το μακάριον της γνώσεως συντείνειν, αλλ’ ομοίως τους φόβους έχειν τους ταύτα κατειδότας, τίνες δ’ αι φύσεις αγνοούντας και τίνες αι κυριώταται αιτίαι, και ει μη προσήδεσαν ταυτα. τάχα δε και πλείους, όταν το θάμβος εκ της τούτων προσκατανοήσεως μη δύνηται την λύσιν λαμβάνειν κατά την περί των κυριωτάτων οικονομίαν. διό δη και πλείους αιτίας ευρίσκομεν τροπών και δύσεων και ανατολών και εκλείψεων και των τοιουτοτρόπων ώσπερ και εν τοις κατά μέρος γινομένοις, και ου δει νομίζειν την υπέρ τούτων χρείαν ακρίβειαν μη απειληφέναι, όση προς το ατάραχον και μακάριον ημών συντείνει, ώστε παραθεωρούντας ποσαχώς παρ’ ημίν το όμοιον γίνεται, αιτιολογητέον υπέρ τε των μετεώρων και παντός του αδήλου, καταφρονούντας των ούτε < το > μοναχώς έχον ή γινόμενον γνωριζόντων ούτε το πλεοναχώς συμβαίνον, την εκ των αποστημάτων φαντασίαν παριδόντων, έτι τε αγνοούντων και εν ποίοις ουκ εστίν αταρακτήσαι <και εν ποίοις ομοίως αταρακτήσαι>. αν ούν οιώμεθα και ωδί πως ενδεχόμενον αυτό γίνεσθαι [και εν ποίοις ομοίως αταρακτήσαι], αυτό το ότι πλεοναχώς γίνεται γνωρίζοντες, ώσπερ καν ότι ωδί πως γίνεται ειδώμεν, αταρακτήσομεν.
Έπι δε τούτοις όλως άπασιν εκείνο δει κατανοείν, ότι τάραχος ο κυριώτατος ταις ανθρωπίναις ψυχαίς γίνεται εν τω ταύτα μακάριά τε δοξάζειν < είναι > και άφθαρτα και υπεναντίας έχειν τούτοις άμα βουλήσεις και πράξεις και αιτίας, και εν τω αιώνιών τι δεινόν ή προσδοκάν ή υποπτεύειν κατά τους μύθους, είτε και αυτήν την αναισθησίαν την εν τω τεθνάναι φοβούμενους ώσπερ ούσαν κατ’ αυτούς, και εν τω μη δόξαις ταύτα πάσχειν αλλ’ αλόγω γε τίνι παραστάσει, όθεν μη ορίζοντας το δεινόν την ίσην ή και επιτεταμένην ταραχήν λαμβάνειν τω ει και εδόξαζον ταύτα.
ή δε αταραξία τω τούτων πάντων απολελύσθαι και συνεχή μνήμην έχειν των όλων και κυριωτάτων. Όθεν τοις πάθεσι προσεκτέον τοις παρούσι και ταις αισθήσεσι, κατά μεν το κοινόν ταις κοιναίς, κατά δε το ίδιον ταις ιδίαις, και πάση τη παρούση καθ’ έκαστον των κριτηρίων ενάργεια. αν γάρ τούτοις προσέχωμεν, το όθεν ο τάραχος και ο φόβος εγίνετο εξαιτιολογήσομεν ορθώς και απολύσομεν, υπέρ τε μετεώρων αιτιολογούντες και των λοιπών των αεί παρεμπιπτόντων, όσα φοβεί τους λοιπούς εσχάτως.
Ταύτα σοι, ώ Ηρόδοτε, έστι κεφαλαιωδέστατα νπέρ της των όλων φύσεως επιτετμημένα. ώστ’ εάν γένηται ούτος ο λόγος δυνατός κατασχεθείς μετ’ ακριβείας, οίμαι, εάν μη και προς άπαντα βαδίση τις των κατά μέρος ακριβωμάτων, ασύμβλητον αυτόν προς τους λοιπούς ανθρώπους αδρότητα λήψεσθαι. και γάρ και καθαρά άφ’ εαυτού ποιήσει πολλά των κατά μέρος εξακριβουμένων κατά την όλην πραγματείαν ημίν, και αυτά ταύτα εν μνήμη τιθέμενα συνεχώς βοηθήσει, τοιαύτα γάρ έστιν, ώστε και τους κατά μέρος ήδη εξακριβούντας ικανώς ή και τελείως, εις τας τοιαύτας αναλύοντας επιβολάς τας πλείστας των περιοδειών υπέρ της όλης φύσεως ποιείσθαι. όσοι δε μη παντελώς αυτών των αποτελουμένων εισίν, εκ τούτων και κατά τον άνευ φθόγγων τρόπον την άμα νοήματι περίοδον των κυριωτάτων προς γαληνισμόν ποιούνται.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Και επίσης πρέπει να πιστεύουμε ότι το έργο της φυσικής επιστήμης είναι και το να φτάσουμε σε μια ακριβή γνώση σχετικά με την αιτία των ουρανίων φαινομένων. Επίσης να έχουμε υπ’ όψη μας ότι και η μακαριότητα από αυτό εξαρτάται και ότι επίσης έργο της φυσικής επιστήμης είναι να γνωρίσει το πώς είναι στην πραγματικότητα τα ουράνια σώματα και κάθε τι που συμβάλλει στην ακριβή γνώση από αυτή την άποψη (για την εξασφάλιση δηλ. της μακαριότητας). Επίσης, ότι δεν έχει σημασία η πολλαπλότητα των αιτίων και το ενδεχόμενο πως μπορεί να είναι αλλιώς, και ότι τίποτα απ’ όσα προκαλούν αμφιβολία ή ταραχή δεν μπορεί να σχετίζεται με τη μακάρια και άφθαρτη φύση.
Και τούτο είναι απλό στη διάνοια μας να το αντιληφθεί. Όσα, όμως, εμπίπτουν στην εξέταση των ανατολών, των δύσεων, τον τροπών, των εκλείψεων και όλων όσων είναι παρόμοια μ’ αυτά, δεν συντείνουν καθόλου στην μακαριότητα που προκαλεί η γνώση. Όσοι τα γνωρίζουν μεν αλλά δεν έχουν ιδέα για τη βαθύτερη αιτία και για τις αρχικές αιτίες τους, βασανίζονται από τους ίδιους φόβους σαν να μην τα γνώριζαν, ίσως μάλιστα και από μεγαλύτερους, όταν η απορία που γεννιέται από την εμβάθυνση στις λεπτομέρειες δεν βρίσκει τη λύση της με την κατανόηση της βασικής οικονομίας του κόσμου. Και γι’ αυτό τον λόγο ανακαλύπτουμε πολλές αιτίες και των τροπών και των δύσεων και των ανατολών και των εκλείψεων και των άλλων των παρόμοιων, όπως συμβαίνει και στην εξέταση που κάναμε για τα επί μέρους.
Δεν πρέπει να νομίζουμε ότι η ερευνά μας θα παραλείψει να πάρει από αυτά όση ακρίβεια συντελεί στην αταραξία και την μακαριότητα. Πρέπει, λοιπόν, να εξετάζουμε προσεκτικά με πόσους τρόπους παράγεται στη γη ένα φαινόμενο, όταν ερευνούμε τις αιτίες των ουρανίων φαινομένων και όσων δεν γίνονται αντιληπτά από τις αισθήσεις και πρέπει να περιφρονούμε όσους δεν αναγνωρίζουν είτε ότι υπάρχει ή γίνεται με ένα μόνο τρόπο είτε ότι μπορεί να συμβεί με πολλούς, στην περίπτωση των πραγμάτων που μπορούμε να δούμε από μακριά, και ακόμη δεν γνωρίζουν κάτω από ποιες συνθήκες είναι αδύνατον να επιτύχουν ψυχική ηρεμία. Αν, λοιπόν, θεωρούμε πως ένα φαινόμενο μπορεί να συμβεί μ’ έναν τέτοιο τρόπο, και ότι στις συνθήκες υπό τις οποίες είναι εξίσου πιθανό να έχουμε ηρεμία, όταν διαπιστώσουμε ότι μπορεί να συμβεί με πολλούς τρόπους, θα ενοχληθούμε τόσο ως να γνωρίζαμε ότι συμβαίνει μ’ έναν τέτοιο (συγκεκριμένο) τρόπο. Πάνω από όλα γενικά εκείνο που πρέπει να κατανοούμε είναι ότι η βασική ταραχή στις ανθρώπινες ψυχές προέρχεται κατά πρώτο λόγο από το να παίρνει κανείς τα ουράνια σώματα σαν μακάρια και άφθαρτα, ενώ από την άλλη μεριά τους αποδίδει βουλήσεις, δράσεις και αιτιότητες, πράγματα ασυμβίβαστα με τις ανωτέρω δοξασίες. Και ακόμη κατά δεύτερο λόγο η ίδια ταραχή γεννιέται από το να περιμένει κανείς διαρκώς ή να υποψιάζεται ένα αιώνιο βάσανο σύμφωνα με τους μύθους ή από το να φοβάται την κατάσταση αναισθησίας που προκαλείται από το να είναι κανείς πεθαμένος. Όπως ακριβώς συνέβαινε κατά τη γνώμη τους, αλλά και στο να μη θεωρούν ότι παθαίνουν αυτοί αλλά από κάποια παράλογη πίστη. Επομένως, επειδή δεν μπορούν να καθορίσουν πού είναι το φοβερό δέχονται ίση ή και μεγαλύτερη ταραχή, επειδή ακριβώς αυτά πιστεύουν.
Η αταραξία όμως (η γαλήνη της ψυχής) είναι η λύτρωση από όλες αυτές τις ταραχές και η διατήρηση στη μνήμη των υψηλότερων και σπουδαιότερων αληθειών.
Γι’ αυτό θα πρέπει να εξετάσουμε προσεκτικά τα παρόντα συναισθήματα τόσον εκείνα του ανθρώπου γενικά όσο και τα ατομικά καθώς και όλη την ενάργεια που μας δίδεται από καθένα από τα κριτήρια της αληθείας. Γιατί αν μελετήσουμε προσεκτικά όλα αυτά, θα εξιχνιάσουμε την αιτία τους και θα απομακρύνουμε την πηγή της ταραχής και του φόβου ερμηνεύοντας σωστά τα ουράνια φαινόμενα και όλα τα άλλα πράγματα που από καιρούς σε καιρούς μας συμβαίνουν και φοβίζουν στον ύψιστο βαθμό τους άλλους ανθρώπους.
Αυτά για χάρη σου λοιπόν, Ηρόδοτε, είναι εν συντομία οι βασικές περί φύσεως απόψεις. Αν αυτές συγκρατηθούν με ακρίβεια και εντυπωθούν, είμαι βέβαιος πως αυτός ο άνθρωπος θα είναι ασύγκριτα καλύτερα εξοπλισμένος από τους άλλους έστω και αν δεν προχωρήσει στη λεπτομερειακή εξακρίβωση τους. Γιατί, βέβαια και μόνος του θα ξεκαθαρίσει πολλά λεπτομερειακά σημεία που επεξεργάστηκα στην πλήρη έκθεση μου και η ίδια η επιτομή απομνημονευόμενη συνεχώς θα τον βοηθεί. Γιατί είναι τέτοια ώστε και εκείνοι που ήδη αρκετά ή τέλεια εξακριβώνουν τις λεπτομέρειες να μπορούν, αναλύοντας τις γνώσεις τους από τις τέτοιες στοιχειώδεις αντιλήψεις, καλύτερα να διεξάγουν τις έρευνες τους στη φυσική επιστήμη σαν σύνολο. Αλλά και εκείνοι που δεν είναι καθόλου μελετητές θα μπορούν σταθερά και γρήγορα να διεξέρχονται τις κυριότερες διδασκαλίες προς επίτευξη της ψυχικής τους γαλήνης.
54ο Απόσπ: Ο Εμπεδοκλής συντρίβει το μη-Ον.
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, Προς Κωλώτην σ.113C
ΚΕΙΜΕΝΟ:
νήπιοι, ου γαρ σφιν δολιχόφρονές είσι μέριμναι
οί δη γίγνεσθαι πάρος ουχ έον έλπίζουσιν
ή τι καταθνήσκειν και εξόλλυσθαι απάντη.
ταύτα γαρ τα επη μέγα βοώντος έστι τοις ώτα εχουσιν, ως ουκ αναιρεί γένεσιν άλλα την εκ μη όντος, ούδε φθοράν άλλα την απάντη, τουτέστι την εις το μη ον απολλύουσαν.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Εγώ τουλάχιστον πιστεύω ότι ό Εμπεδοκλής δεν ανακινεί θέμα εκφοράς των φιλοσοφικών όρων, αλλά, όπως είπαμε και προηγουμένως, εκφράζει τη ριζική αντίθεση του με τη θεωρία της γένεσης από τα μη όντα, την όποια ορισμένοι αποκαλούν φύση. Αυτή τη θέση την εκφράζει κυρίως με τους εξής στίχους:
Οι ανόητοι! οι σκέψεις τους δεν έχουν βάθος. Αυτοί πιστεύουν ότι μπορεί να γίνει κάτι πού δεν υπήρχε πριν, ή κάτι να πεθάνει και να εξαφανισθεί για πάντα.
Αυτά είναι τα λόγια ανθρώπου πού φωνάζει δυνατά σ’ όσους έχουν αυτιά, όχι δεν αρνείται τη γένεση παρά μόνον τη γένεση από το μη όν, ούτε τη φθορά, αλλά μόνον την ολοκληρωτική φθορά, αυτή δηλ. πού καταλήγει στην ανυπαρξία.
ΨΕΥΔΟ-ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Περί Μέλισσου, Ξενοφάνους και Γοργιον 2, 6 σ. 975b 1 [30 Α 5]. Πβ. 1. 2 ΦΙΛΩΝ, Περί αφθαρσίας κόσμου 2, σ. 3, 5 εκδ= Cumont:
ΚΕΙΜΕΝΟ:
ώσπερ γαρ εκ του μη όντος ουδέν γίνεται, ούδ’ εις το μη ον φθείρεται τι, “εκ… άπυστον”.
εκ τε γαρ ουδάμ’ εόντος αμήχανόν έστι γενέσθαι και τ’ έον έξαπολέσθαι ανήνυστον και άπυστον αιεί γαρ τη γ’ εσται, όπη κε τις αιέν ερείδη.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Γιατί, όπως δεν γίνεται τίποτα από το μη ον, έτσι και τίποτα δεν φθείρεται καταλήγοντας στο μη ον: “εκ… άπυστον”:
ΑΤΟΜΑ ΚΑΙ ΚΕΝΟ 